Fakta Ringkas
~Kaum wanita berisiko lebih tinggi, iaitu 10 kali ganda
mengidap SLE berbanding dengan kaum lelaki.
~Rawatan SLE bergantung kepada jenis dan tahap gejala yang
dialami.
~Rawatan SLE biasanya memerlukan penglibatan beberapa pakar
dari beberapa disiplin. Pesakit sendiri juga perlu bersikap positif untuk
menerima rawatan.
Apakah SLE?
Sistemik lupus eritematosus (SLE), atau lupus, adalah
penyakit kronik “autoimmune” di mana antibodi seseorang bertindakbalas dengan
tisu badan seseorang pesakit itu sendiri. Ini menjejaskan beberapa bahagian
sistem tubuh seperti kulit, sendi, buah pinggang, paru-paru, sistem saraf, atau
organ-organ lain di dalam badan. “Lupus” berasal dari perkataan Latin bererti
“serigala”. (Ini adalah kerana seorang doktor Perancis yang mula-mula merawat
pesakit lupus mengibaratkan tompok-tompok kemerahan di muka pesakit sebagai
gigitan serigala.)
Gejala yang biasa dialami oleh pesakit ialah radang kulit
dan sakit sendi (arthritis), selalunya di iringi oleh keletihan dan demam.
Penyakit SLE ada masanya tidak aktif, iaitu dapat dikawal (remission), dan ada
masanya menjadi aktif (relapse).
Terdapat beberapa jenis lupus:
~Sistemik lupus eritematosus (SLE) ialah yang biasanya
dimaksudkan apabila kita sebutkan “lupus”. Gejalanya mungkin sederhana atau
serius. SLE biasanya menyerang mereka yang berumur di antara 15 dan 45 tahun.
Walaubagaimanapun, sebilangan kecil pengidap SLE adalah kanak-kanak dan mereka
yang berusia lebih 45 tahun.
~Diskoid lupus eritematosus (DLE) merupakan penyakit
kulit yang kronik di mana terdapat tompok-tompok merah (malar rash) di muka,
kulit kepala, bahagian badan, kaki dan tangan. Kulit yang terlibat akan menjadi
tebal dan bersisik serta mungkin meninggalkan parut. Ruam berkenaan boleh
berlarutan hingga beberapa hari atau tahun dan kemungkinan akan berulang
setelah sembuh. Sebilangan kecil mereka yang mengidap DLE boleh mendapat SLE di
kemudian hari.
~Lupus Neonatal ialah keadaan yang boleh berlaku pada
bayi yang baru dilahirkan oleh pengidap SLE. Ini mungkin disebabkan
auto-antibodi di dalam darah ibu yang dipanggil anti-Ro (SSA) dan anti-La
(SSB). Akibatnya, bayi ini akan mendapat radang kulit, masalah hati, dan
masalah darah (low blood counts). Gejala ini akan hilang sedikit demi sedikit
dalam masa beberapa bulan. Walaupun kes-kes begini jarang sekali dijumpai,
namun bagi bayi yang lahir dengan masalah neonatal lupus mungkin juga mengalami
masalah jantung yang mengganggu perjalanan jantung.
Pengambilan sesetengah ubat boleh menyebabkan kesan
sampingan yang menyerupai ciri-ciri seakan SLE. Keadaan ini di panggil “drug-induced
lupus”. Gejala ini akan hilang jika pengambilan ubat itu diberhentikan. Buah
pinggang dan otak jarang terjejas dalam lupus jenis ini.
Siapakah Yang Mendapat SLE?
Dianggarkan lebih kurang 90 peratus mereka yang mendapat SLE
adalah kaum wanita, sementara 10 peratus yang lain merupakan kaum lelaki dan
kanak-kanak. Bagi kaum wanita, SLE biasanya bermula semasa lingkungan umur
boleh melahirkan anak, jarang sekali semasa kanak-kanak atau setelah putus
haid.
Adalah dianggarkan di Amerika Syarikat seorang dalam 2,000
mengidap SLE. Di Jamaica pula di anggarkan seorang dalam 250 orang mengidap
SLE. Setakat ini, Malaysia
tidak mempunyai sebarang statistik untuk pengidap SLE. Ini adalah disebabkan
SLE mempunyai pelbagai gejala dan melibatkan pelbagai disiplin, akibatnya
penyakit ini amat sukar untuk dikesan.
Statistik di Amerika Syarikat pula menunjukkan wanita
Amerika berkulit hitam berisiko lebih tiga kali ganda untuk mendapat SLE
berbanding wanita Amerika berkulit putih. Ia juga dikatakan lebih kerap berlaku
di kalangan wanita berketurunan Hispanik (Latin Amerika), Asia,
dan penduduk asli Amerika. Walaupun SLE boleh melibatkan beberapa orang dalam
sebuah keluarga, risiko ahli-ahli keluarga, seperti anak dan adik beradik
lelaki atau perempuan, untuk mengidap SLE adalah sangat rendah.
Apakah Yang Menyebabkan SLE?
Walaupun SLE boleh menyerang beberapa orang ahli keluarga,
“gene lupus” yang khusus belum lagi dikenalpasti. Kajian menyarankan ada beberapa “gene” mungkin boleh
menentukan kebarangkalian seseorang itu diserang SLE. Gen ini juga dapat
menentukan sama ada tisu atau organ yang terlibat serta tahap seriusnya
penyakit SLE yang dialami. Bagaimana pun gen sahaja tidak sepenuhnya memainkan
peranan. Sebaliknya para saintis sedang mengkaji faktor-faktor lain yang turut
menyumbang kepada punca SLE. Antara sebab-sebabnya ialah sinaran cahaya
matahari, tekanan emosi, pengambilan ubat-ubat tertentu, dan juga kuman virus.
SLE merupakan penyakit auto-imun yang terjadi apabila sistem
daya tahanan badan menjadi bercelaru dan mula melawan tisu-tisunya sendiri.
Puncanya tidak diketahui tetapi kemungkinan besar ia disebabkan oleh gabungan
faktor-faktor keturunan, alam sekitar, serta hormon. Ia berlaku melalui
pengeluaran auto-antibodi yang melawan sel-sel normal seseorang. Itu
menyebabkan keradangan pada beberapa bahagian tubuh yang boleh merosakkan organ
dan tisu.
Jenis antibodi yang lazim didapati dalam pengidap SLE
dipanggil antibodi antinuklear (antinuclear antibody) kerana ia bertindakbalas
dengan bahagian nukleus sel. Para saintis
masih belum dapat memahami semua faktor yang menyebabkan keradangan dan
kerosakan tisu dalam penyakit SLE.
Apakah Gejala-gejala SLE?
Setiap pesakit mempunyai gejala yang berbeza-beza, iaitu
samada sederhana atau serius. Gejala ini juga boleh datang dan pergi. Namun
gejala SLE yang lazim ialah sendi bengkak dan sakit (arthritis), demam yang
tidak diketahui puncanya, dan keletihan yang amat sangat. Terdapat juga
tompok-tompok merah (malar rash) di pipi dan hidung seperti bentuk “kupu-kupu”.
Ruam juga boleh timbul di muka dan telinga, di bahagian atas kedua lengan dan
tangan, bahu dan dada. Oleh kerana pengidap SLE sensitif kepada cahaya matahari
(fotosensitif) tompok-tompok merah ini akan menjadi lebih teruk selepas
terdedah kepada matahari. Samada seseorang itu mendapat gejala yang serius atau
tidak berbeza dari seorang kepada seorang yang lain.
Ciri-ciri penyakit ialah:
~Demam, keletihan, dan penurunan berat badan
~Sakit dan bengkak sendi (arthritis) selama beberapa minggu
~Tompok-tompok merah menyerupai kupu-kupu di pipi dan hidung
~Tompok-tompok merah di kawasan kulit yang terdedah kepada
sinaran matahari
~Ulser di mulut dan hidung berlarutan lebih sebulan
~Rambut gugur secara bertompok-tompok atau di sekeliling
(hair line)
~Sawan, strok dan gangguan mental
~Risiko untuk mendapat darah beku
~Kerap keguguran bayi
~Darah atau protin dalam air kencing menunjukkan gangguan
sistem buah pinggang
~Bilangan sel darah putih atau sel darah merah rendah
SLE boleh menjejaskan organ-organ dalam tubuh seperti
berikut:
~Buah pinggang
Keradangan buah pinggang (nephritis) mengurangkan keupayaan membuang bahan sisa toksin dalam air kencing. Pesakit yang mengalami gangguan buah pinggang biasanya tidak merasa sakit. Mereka mungkin hanya mengalami bengkak kaki. Ujian air kencing dan ujian darah boleh menunjukkan samada buah pinggang terjejas atau tidak. Untuk mengelak dari kerosakkan yang berlanjutan kepada buah pinggang rawatan ubat-ubatan yang intensif perlu diberi segera untuk mengekalkan fungsi buah pinggang.
Keradangan buah pinggang (nephritis) mengurangkan keupayaan membuang bahan sisa toksin dalam air kencing. Pesakit yang mengalami gangguan buah pinggang biasanya tidak merasa sakit. Mereka mungkin hanya mengalami bengkak kaki. Ujian air kencing dan ujian darah boleh menunjukkan samada buah pinggang terjejas atau tidak. Untuk mengelak dari kerosakkan yang berlanjutan kepada buah pinggang rawatan ubat-ubatan yang intensif perlu diberi segera untuk mengekalkan fungsi buah pinggang.
~Paru-paru
Sebilangan pesakit SLE mendapat pleuritis, iaitu keradangan lapisan paru-paru yang menyebabkan sakit dada atau sakit dada yang terasa semasa menarik nafas. Pesakit juga boleh mendapat kuman dalam paru-paru (pneumonia).
Sebilangan pesakit SLE mendapat pleuritis, iaitu keradangan lapisan paru-paru yang menyebabkan sakit dada atau sakit dada yang terasa semasa menarik nafas. Pesakit juga boleh mendapat kuman dalam paru-paru (pneumonia).
~Sistem saraf
SLE boleh menjejaskan otak atau saraf. Pesakit akan mengadu sakit kepala, pening, cepat lupa, kabur penglihatan, sawan, strok, atau perubahan kelakuan.
SLE boleh menjejaskan otak atau saraf. Pesakit akan mengadu sakit kepala, pening, cepat lupa, kabur penglihatan, sawan, strok, atau perubahan kelakuan.
~Saluran darah
Keradangan saluran darah (vaskulitis) boleh melibatkan terganggunya pengaliran darah ke seluruh tubuh. Vaskulitis yang sederhana mungkin tidak memerlukan rawatan, tetapi sebaliknya vaskulitis yang teruk memerlukan rawatan segera.
Keradangan saluran darah (vaskulitis) boleh melibatkan terganggunya pengaliran darah ke seluruh tubuh. Vaskulitis yang sederhana mungkin tidak memerlukan rawatan, tetapi sebaliknya vaskulitis yang teruk memerlukan rawatan segera.
~Darah
Pesakit SLE mungkin mendapat kekurangan darah, kekurangan bilangan sel darah putih atau kekurangan bilangan platelet. Fungsi platelet dalam darah ialah membantu pembekuan. Sebilangan kecil pesakit SLE juga akan berisiko tinggi mengalami masalah perdarahan di mana darah cepat membeku.
Pesakit SLE mungkin mendapat kekurangan darah, kekurangan bilangan sel darah putih atau kekurangan bilangan platelet. Fungsi platelet dalam darah ialah membantu pembekuan. Sebilangan kecil pesakit SLE juga akan berisiko tinggi mengalami masalah perdarahan di mana darah cepat membeku.
~Jantung
Pesakit SLE boleh mengalami sakit jantung iaitu keradangan pada tiga lapisan jantung: “perikaditis”, keradangan lapisan luar; “myokarditis”, keradangan bahagian tengah; dan “endokarditis”, keradangan bahagian dalam. Pesakit akan merasa sakit dada atau juga gejala lain. Pesakit SLE juga berisiko tinggi mendapat “arteriosclerosis” (pembuluh darah yang keras).
Pesakit SLE boleh mengalami sakit jantung iaitu keradangan pada tiga lapisan jantung: “perikaditis”, keradangan lapisan luar; “myokarditis”, keradangan bahagian tengah; dan “endokarditis”, keradangan bahagian dalam. Pesakit akan merasa sakit dada atau juga gejala lain. Pesakit SLE juga berisiko tinggi mendapat “arteriosclerosis” (pembuluh darah yang keras).
Bagaimana Untuk Mengesan SLE?
Untuk mengesahkan pesakit mengidap SLE bukanlah suatu yang
mudah. Kadangkala para doktor mengambil masa yang lama berbulan atau bertahun
untuk mengesan SLE. Itu pun jika pesakit datang secara berterusan kepada
seorang doktor untuk mendapat rawatan. Dengan cara ini semua gejala dapat
dikumpul dan direkodkan.
Pesakit juga kenalah memberitahu doktor kesemua masalah yang
dialami dengan betul dan tepat. Kebolehan berkomunikasi yang berkesan di antara
doktor dan pesakit sangat penting. Bagi pihak pesakit, ianya dapat membentuk
kefahaman dan kesedaran tentang penyakit SLE. Bagi pihak doktor pula, ianya
memerlukan pengetahuan serta pengalaman yang luas untuk mengesahkan diagnosa
dengan tepat dan cekap. Di antara perkara yang perlu dilapurkan kepada doktor
ialah sejarah kesihatan dan masalah kesihatan yang dialami sehingga kini.
Maklumat ini amat membantu dan kritikal untuk menentukan diagnosa. Keputusan
pemeriksaan darah dan air kencing serta pemeriksaan fizikal juga amat penting
bagi membuat diagnosa yang tepat.
Tidak ada satu sahaja kajian untuk mengesahkan diagnosa
dengan tepat. Malah ianya memerlukan beberapa ujian darah dan air kencing.
Ujian yang dianggap berkesan ialah ujian bagi menganalisa auto-antibodi dalam
darah pesakit SLE, seperti antibodi antinuklear (ANA) yang bertindak melawan
komponen nukleus sel tubuh. Kebanyakan pengidap SLE mempunyai antibodi
antinuklear. Namun demikian ada penyakit auto-imun dan jangkitan lain juga
mempunyai antibodi antinuklear. Kadang kala orang yang sihat juga mempunyai
antibodi antinuklear.
Selain dari ujian darah ANA, ada beberapa lagi ujian
auto-antibodi yang khusus untuk membantu diagnosa SLE. Ini adalah anti-DNA,
anti-Sm, anti-RNP, anti-Ro (SSA), dan anti-La (SSB). Walaubagaimanapun tidak
semua pengidap SLE mempunyai keputusan ujian-ujian tersebut yang positif, dan
tidak bermakna bila tidak mempunyai antibodi tersebut bukan mengidap SLE.
Biopsi ialah satu lagi ujian yang dijalankan bagi membantu
diagnosa SLE dan ini dilakukan dengan mengambil sedikit contoh tisu organ yang
terlibat misalnya tisu kulit, tisu buah pinggang, dan sebagainya. Ada juga sesetengah doktor
menjalankan ujian antibodi antikardiolipin (antifosfolipid). Jika seorang
pesakit SLE mempunyai antibodi ini, terutama pesakit wanita yang hamil, mereka
boleh mendapat risiko pembekuan darah serta keguguran bayi. Kesemua ujian-ujian
ini adalah sumber maklumat untuk membantu membuat diagnosa. Secara
keseluruhannya, sejarah rawatan, gejala dan keputusan ujian dapat membantu
membuat diagnosa SLE.
Selain itu, ujian biasa yang selalu dilakukan untuk memantau
perkembangan penyakit SLE adalah “FBC” (Full Blood Count), “blood chemistry”,
“ESR” (erythrocyte sedimentation rate) dan ujian air kencing. Ini dapat memberi
maklumat yang penting. Satu lagi ujian yang biasa dilakukan ialah mengukur
paras darah yang dipanggil “complement”. Keputusan ujian darah “ESR” bagi
pengidap SLE biasanya lebih tinggi bacaannya, tetapi bacaan paras “complement”
darahnya adalah rendah terutama semasa penyakit itu sedang dalam peringkat
aktif (flare). Ujian X-ray dan ujian-ujian pengimejan yang lain boleh juga
membantu dalam memastikan jika ada organ-organ lain yang terjejas.
Bagaimanakah SLE boleh dirawat?
Merawat SLE adalah merupakan satu cabaran. Rawatannya juga
bergantung kepada gejala dan tahap penyakit yang dialami. Disebabkan pesakit SLE mengalami berbagai gejala kita akan
dapat melihat pesakitnya di pelbagai klinik seperti di klinik rheumatologi,
dermatologi, nefrologi, hematologi, neurologi dan psykiatrik. Untuk menentukan
pesakit SLE dirawat dengan sempurna, pakar-pakar dari pelbagai disiplin perlu
bergabung tenaga bagi merawat dan menghalang penyakit SLE dari terus semarak
(flare) serta dapat mengawal komplikasi dan menghalang organ-organ yang
diserang SLE dari terus rosak.
NSAIDs
Bagi mereka yang mengalami sakit sendi dan otot atau demam, ubat bagi mengurangkan keradangan dipanggil nonsteroidal anti-inflammatory (NSAIDs) biasanya digunakan. NSAIDs sahaja mungkin digunakan atau digabung bersama ubat lain bagi menahan kesakitan, mengawal bengkak dan merawat demam.
Bagi mereka yang mengalami sakit sendi dan otot atau demam, ubat bagi mengurangkan keradangan dipanggil nonsteroidal anti-inflammatory (NSAIDs) biasanya digunakan. NSAIDs sahaja mungkin digunakan atau digabung bersama ubat lain bagi menahan kesakitan, mengawal bengkak dan merawat demam.
Kesan sampingan NSAIDs ialah sakit perut, pedih hulu hati,
cirit, dan pengumpulan air seperti kaki bengkak.
Hydroxychloroquine
Ubat anti-malaria yang pada asalnya digunakan untuk merawat malaria didapati amat berkesan untuk merawat SLE. Hydroxychloroquine sahaja boleh diberi atau digabungkan dengan ubat lain. Ianya biasa digunakan untuk merawat keletihan, sakit sendi, sakit kulit, dan keradangan paru-paru. Kajian klinikal mendapati penggunaan berterusan hydrochloroquine boleh menghalang penyakit SLE dari berulang. Kesan sampingan ialah sakit perut dan kerosakan pada retina walaupun sangat jarang berlaku.
Ubat anti-malaria yang pada asalnya digunakan untuk merawat malaria didapati amat berkesan untuk merawat SLE. Hydroxychloroquine sahaja boleh diberi atau digabungkan dengan ubat lain. Ianya biasa digunakan untuk merawat keletihan, sakit sendi, sakit kulit, dan keradangan paru-paru. Kajian klinikal mendapati penggunaan berterusan hydrochloroquine boleh menghalang penyakit SLE dari berulang. Kesan sampingan ialah sakit perut dan kerosakan pada retina walaupun sangat jarang berlaku.
Kortikosteroid
Merupakan rawatan utama untuk SLE. Jenis kortikosteroid yang biasa digunakan ialah prednisolone. Kortikosteroid boleh diberi dalam bentuk pil untuk dimakan, dalam bentuk krim yang disapu pada kulit, atau suntikan. Memandangkan tindakan dan reaksinya yang tersangat kuat dan ketara sekali, penggunaan dalam dos yang rendah adalah diamalkan untuk keberkesanan rawatan.
Merupakan rawatan utama untuk SLE. Jenis kortikosteroid yang biasa digunakan ialah prednisolone. Kortikosteroid boleh diberi dalam bentuk pil untuk dimakan, dalam bentuk krim yang disapu pada kulit, atau suntikan. Memandangkan tindakan dan reaksinya yang tersangat kuat dan ketara sekali, penggunaan dalam dos yang rendah adalah diamalkan untuk keberkesanan rawatan.
Kesan sampingan jangka pendek ialah mendapat bengkak muka,
tambah selera makan, serta penambahan berat badan. Kesan sampingan ini akan
hilang apabila pengambilan ubat ini di hentikan. Namun begitu, pemberhentian
pengambilannya dengan secara tiba-tiba adalah merbahaya. Oleh itu doktor akan
mengurangkan dos dengan secara sedikit demi sedikit hinggalah ianya boleh
diberhentikan. Kerjasama di antara doktor dan pesakit amatlah penting bagi
mengelakkan salah faham tentang cara pemberhentian ubat ini.
Kesan sampingan jangka panjang kortikosteroid pula ialah
tulang rapuh (osteoporosis), tekanan darah tinggi, paras kolesterol yang
tinggi, paras gula dalam darah yang tinggi (diabetes), kerosakkan pada arteri,
mudah mendapat jangkitan, dan katarak. Lagi tinggi dosnya dan lebih lama tempoh
kortikosteroid diambil maka lagi ketara dan teruklah kesan sampingan yang akan
dialami. Doktor akan cuba
mengurangkan pengambilannya dengan menggabungkan bersama ubatan yang lain yang
kurang kesan sampingan, dan apabila SLE dapat dikawal, dos kortikosteroid akan
dikurangkan secara berperingkat. Bagi mengurangkan risiko osteoporosis, pesakit
akan diberi ubatan tambahan seperti kalsium, vitamin D, dan lain-lain lagi.
Immunosuppresif
Bagi sesetengah pesakit yang buah pinggang dan sistem saraf pusatnya terjejas
oleh SLE, sejenis ubat yang dipanggil immunosuppresif mungkin digunakan.
Jenis-jenis immunosuppresif, seperti Cyclophosphamide (Cytoxan) dan
mycophenolate mofetil (CellCept), bertindak menghalang sistem imun yang terlalu
aktif dengan menyekat pengeluaran antibodi. Immunosuppresif boleh diberi dalam
bentuk pil untuk dimakan atau secara infusi (drip). Kesan sampingannya ialah
loya, muntah, gugur rambut, masalah pundi kencing, kurang kesuburan, risiko
untuk mendapat kanser, serta senang mendapat jangkitan. Kesan sampingan akan
lebih ketara jika penggunaan ubat ini dilanjutkan dalam masa yang lama. Seperti
juga penggunaan ubatan SLE yang lain, jika ubatan ini diberhentikan ada
kemungkinan serangan SLE akan berulang kembali.
Kerjasama yang rapat antara doktor dan pesakit sangat
penting untuk memastikan rawatan yang diterima akan memberi kesan yang baik.
Pesakit perlu memberitahu doktor dengan segera sekiranya terdapat gejala baru
untuk mengesan sebarang kesan sampingan yang memudaratkan. Satu perkara yang
perlu diingatkan ialah pesakit tidak boleh menukar ubat dan memberhentikan ubat
secara spontan tanpa berbincang dengan doktor mereka terlebih dahulu.
Kualiti Hidup
Walaupun rawatan SLE semakin bertambah baik dan jangka hayat
penghidap SLE juga semakin bertambah lama, namun ianya tetap sejenis penyakit
kronik yang boleh menghadkan aktiviti seseorang. Biasanya kualiti hidup
dibendung oleh gejala seperti keletihan dan sakit sendi. Namun ia bukanlah
menggugat nyawa seseorang. Cara yang terbaik mengawal SLE ialah dengan
mengambil semua ubat-ubatan seperti yang di tentukan, sering berjumpa doktor
anda, dan mempelajari seberapa banyak tentang SLE.
Pesakit-pesakit SLE masih boleh mengekalkan kualiti hidup
yang baik, walaupun mereka mempunyai gejala-gejala SLE dan kesan sampingan
ubat-ubatan. Satu cara penting untuk menangani SLE ialah dengan memahami impak
dari gangguan fizikal dan emosi. Mempelajari mengenal tanda-tanda awal dapat
membantu pesakit mengambil langkah-langkah tertentu untuk menghalang atau
mengurangkan intensitinya.
Mengamalkan cara hidup yang aktif boleh membantu pergerakan
sendi serta boleh mengelakkan risiko sakit jantung. Walaubagaimanapun seseorang
pesakit itu tidak boleh terlalu aktif. Pendekatan yang terbaik ialah dengan
melakukan senaman ringan berselang seli dengan berehat dan bersantai.
Pesakit-pesakit SLE hendaklah berusaha mengelakkan diri dari
terkena sinaran cahaya matahari yang berlebihan. Ini kerana sinaran
ultralembayung matahari akan menyebabkan terjadinya ruam pada kulit. Ia juga
berkemungkinan akan mencetuskan aktiviti penyakit yang lebih serius lagi.
Melindungi diri dengan memakai pakaian berlengan panjang, memakai topi lebar
dan payung, serta menyapu krim pelindung cahaya matahari (sun-block) semasa
keluar akan dapat melindungi diri daripada komplikasi berkenaan.
Untuk mengekalkan cara hidup sihat, seseorang pesakit SLE
perlulah berusaha menjaga kesihatan. Oleh itu sangat penting bagi pesakit SLE
mengatur langkah untuk mencapai matlamat kesihatan yang sebenar. Kesihatan itu
bermakna badan yang sihat, fikiran yang sihat dan tenang, dan semangat yang
kuat. Salah satu matlamat penting kesihatan bagi mereka yang mengidap SLE ialah
mengatasi tekanan akibat mempunyai penyakit yang kronik. Cara menangani tekanan
secara berkesan adalah berbeza dari seorang keseorang. Di antara pendekatan
yang boleh membantu termasuklah senaman, teknik-teknik berehat, dan cara
penggunaan masa dan tenaga.
Membina dan mengekalkan sistem sokongan juga amat penting.
Sistem sokongan yang berkesan ialah sokongan dari ahli keluarga, rakan-rakan,
ahli-ahli perubatan professional, dan kumpulan sokongan seperti Persatuan
SLE Malaysia. Dengan menganggotai kumpulan sokongan, seseorang itu akan
mendapat bantuan mempertingkatkan emosi, meninggikan maruah dan harga diri, dan
mempertingkatkan kemahiran dalam menangani masalah.
Mempelajari tentang penyakit SLE adalah salah satu cara yang
terbaik untuk mengenali SLE dengan lebih dekat. Kajian telah menunjukkan bahawa
pesakit yang berpengetahuan tentang penyakitnya akan turut sama mengambil
bahagian dalam perawatan diri (self-care), kurang rasa sakit, tidak perlu
berjumpa doktor dengan terlalu kerap, dan akan terus aktif.
Kredit: www.lupusmalaysia.org
Antara suplemen Shaklee yg boleh membantu pesakit SLE
VIVIX ~ NUTRIFERON ~ OMEGA GUARD ~ GLA COMPLEX
Pesakit SLE tidak boleh mengambil ALFALFA COMPLEX & VITALEA
Pertanyaan, Konsultasi dan Pesanan Produk boleh hubungi saya di :
Puan Nurhafizah [fizah]
Shaklee Independent Distributor [ID No : 888214]
Call/Text/Whatsapp : 019-3009692
Email : fizah_eve@yahoo.com.sg
Facebook : http://www.facebook.com/fizah.razak
No comments:
Post a Comment